محمد بن عیسی ماهانیابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی (حدود ۲۱۰-۲۷۵ق)، منجم، ریاضی‌دان، مهندس و از علمای قرن سوم هجری قمری بود. ۱ - معرفی اجمالیابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی، ریاضی‌دان، مهندس و از علمای مهم دوره خود بود. ابوالقاسم قربانی در شرح‌حال وی می‌نویسد: ماهانی اهل ماهان کرمان بود و در بغداد زندگی می‌کرد و حدود ۲۱۰ق به دنیا آمد. او منجمی زبردست بود و بسیاری از دانشمندان بزرگ از جمله ابن یونس در زیج کبیر حاکمی و خیام در کتاب جبر و مقابله از ماهان نام برده‌اند. سپس می‌افزاید: وی مقدمه ارشمیدس را که در شکل چهارم از مقاله دو کتاب خود که موسوم به کره و استوانه است، تحلیل نمود و آن را براساس معادله جبری حل کرده که به معادله ماهانی شهرت دارد و ابن یونس در زیج کبیر از رصدهای او استفاده کرده است. همچنین ماهانی ۲۶ قضیه از مقاله اول اقلیدس را که بدون احتیاج داشتن به برهان خلف می‌توان آنها را ثابت کرد، تحلیل و جمع آوری کرده است. [۲]
قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضیدانان دوره اسلامی، ص۴۳۱-۴۳۲.
بروکلمان فعالیت ماهانی را در رصد کردن ستارگان، بین سال‌های ۲۳۹ق تا ۲۵۲ق می‌داند که به کسوف و خسوف و نزدیکی زمان ستارگان می‌پرداخته است. [۳]
بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۱۶۹.
۲ - وفاتسال وفات او را قبل از سال ۲۶۰ق تا حدود ۲۷۵ق ذکر کرده‌اند. [۵]
قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضیدانان دوره اسلامی، ص۴۳۱.
۳ - تالیفاتآثار او عبارت‌اند از: رسالة فی عروش الکواکب رسالة فی النسبة کتابی درباره مقاله اول اقلیدس و همچنین شرحی بر مقاله پنجم او و شرح الکتاب العاشر لاقلیدس، مقاله فی معرفة السمت لایّ ساعه اردت و فی ایّ موضع اردت. [۷]
بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۱۶۹.
[۸]
بیهقی، علی بن زید، تاریخ الحکماء، ص۲۸۴.
[۹]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۲، ص۱۷۶۸۹.
[۱۰]
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۳۸.
[۱۱]
شربل، موریس، موسوعة علماء الریاضیات، ص۲۸۰.
۴ - پانویس
۵ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۳۷، برگرفته از مقاله «محمد ماهانی». رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 275 (قمری) | ریاضیدانان قرن 3 (قمری) | زادگان سال 210 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | مؤلفان قرن 3 (قمری) | منجمان قرن 3 (قمری) | مهندسان قرن 3 (قمری)
|